يزد شهري با دو ميدان!!

علی آبادی

علی آبادی :فلكه ميدان نيست!! اگر از شما به عنوان يك شهروند يزدي سئوال شود كه شهر يزد چند ميدان دارد پاسخ شما چه خواهد بود؟ پاسخ كارشناسان به اين سؤال به ظاهر آسان بيان كننده اين مطلب است که يزد شهري است با دو ميدان انهم بصورت ناقص!!!!!

يقينا در مقابل اين پاسخ موضع خواهيد گرفت . و يك عابر پياده نيز مي تواند مدعي شودكه درطول روز در مسير گذر خود به چندين ميدان شهري بر مي خورد اما واقعيت اين است . آن چه كه شهروندان يزدي از ان به عنوان ميدان شهري تعبير مي كنند ميدان نيست به جزاير دايره اي نيمه سبزي كه اين سو وآن سوی شهر پراكنده اند فلكه اطلاق مي شود .

ميدان چيست؟فلكه چيست؟

در فرهنگ دهخدا ميدان به عنوان عرصه اي گشاده در جايي كه اطراف آن خانه ها و دكان هاست تعبير شده است. اين عرصه در تاريخ قلب تپنده شهر و محل گرد همايي و تعامل اجتمايي بوده است.نفوذ و اثر گذاري عنصر سواره در ميدان شهري به پايين ترين ميزان خود مي رسد و اين عنصر پياده است كه به ميدان هويت مي دهد .در واقع ميدان محل تجمع انسان ها نيرو ها وجايگاه رويداد هايي است كه در عرصه اش واقع شده اند . بر مبناي تعريفي ديگر ميدان مانند ظرفي است كه مردم و فعاليت هاي مردمي را در خود جمع مي آورد و خاصيت تجمع پذيري دارد.

انگليسي ها به ميدان با اين تعريف پلازا ايتاليايي ها پياتزا و اسپانيولي زبان ها پلاكا مي گويند . پلازا به عنوان فضاي عمومي و سر باز تعريف شده كه كف آن را مصالح سخت پوشانده و ورود اتومبيل به عرصه آن ممنوع است. پلازا بيشتر فضايي براي قدم زدن رفع خستگي خوردن و آشاميدن و ايجادد تعاملات اجتماعي و برخورد هاي انساني است.

اما به واقعيت بیان شده در ابتداي گفتارمان مي رسيم.آن چه كه از آنها به عنوان ميدان شهري نام برده ميشود .ميدان واقعي نيست بلكه عرصه هايي به نام فلكه به معناي جايي كه گردا گرد آن مي چرخند است .مبتكر اصلي فلكه ها يك فرانسوي به نام اوژن هنارد بود كه در آستانه قرن بيستم متوجه شد امكان برخورد دو خودرو از بغل بسيار كمتر از تصادف عمود بر هم است . نتيجه ساده از بازخواني فلسفه وجودي فلكه ها اين است كه فلكه عنصري ترافيكي است و عرصه اي براي عبور و مرور خودرو ها .ممكن است جزيره مياني فلكه داراي پوشش گياهي فواره و حتي المان هاي شهري باشد .اما اين جزيره براي عنصر پياده غير قابل نفوذ باشد .ودر يرخي موارد نفوذ عابر پياده به آنها جرم هم تلقي شود .

هنارد با ارئه پيشنهاد خود درسال 1906سنگ بناي اولين فلكه ها را در پاريس بنا نهاد بدين ترتيب كه يك مانع حركتي را در وسط تقاطع قرار داد تا وسايل نقليه به دور آن گردش و در مسير حركتشان الزاما روي مدار هاي فرضي حركت كنند بدون اين كه مزاحمت قابل توجهي براي يكديگر ايجاد نمايند.

از سويي بر خلاف ميدان ها كه از آنها به عنوان محلي براي تجمع عنصر پياده نام برديم فلكه خاصيت تفرق پذيري دارد و نه تجمع پذيري .

آگاه نبودن برخي مديران شهري از تفاوت هاي ميان ميدان و فلكه امروز باعث شده است كه نه ميادين ما به واقع ميدان باشند و نه اصول فني و ترافيكي در فلكه ها رعايت شود در حال حاضر اكثر فلكه هاي درون شهري به دليل سياست هاي آشفته ترافيكي خاصيت توزيع شتاب ناك خودرو ها را از دست داده اند.فلكه ها كه در حقيقت براي به فرا موشي سپردن چراغهاي راهنمايي در تقاطع ها خلق شده اند اينك بر گونه هاي خود رد چراغ هاي سبز و قرمز و زرد را نيز شاهدند.بطور مثال ميدان باهنر چند وقت پيش!!!

به اعتقاد كارشناسان علوم اجتماعي ومردم شناسي داشتن فضا هاي شهري براي خلق برخورد هاي انساني يكي از حقوق شهروندان تلقي مي شود.حقي كه امروز شهروندان يزدي از آن محروم هستند.از طرفي نفوذ عنصر پياده به فضاي فلكه ها كار را بر پياده و سواره ها نيز مشكل كرده است . چه آن كه مي بينيم تجمع شهروندان يزدي در فلكه بزرگ امام حسين (ع) تا چه حد مخاطره آميز مي باشد.گهگاه شاهد كشته و مجروح شدن همشهريانمان در اين فلكه بوده ايم..

لمس عيني تفاوت هاي ميان ميدان و فلكه ما را به پاسخ پرسش اوليه اين مقاله نزديك تر مي كند .به واقع يزد داراي چند ميدان است ؟

براساس تعاريف انجام شده به صراحت مي توان گفت يزد در گستره وسيع شهري فقط دو ميدان دارد . ميدان هايي كه آن هم ازگذشتگان به ما رسيده است.ميدان شهدا(امير چقماق) وميدان خان اين باور كه ميدان حتما بايستي دايره باشد به دليل عدم تفكيك ميان مفهوم ميدان وفلكه است. ميدان امير چقماق وميدان خان در طول تاريخ وتا امروز مهم ترين محل تجمع مردم بوده ومجمو عه اي از ساختمانهاي مهم عمومي مثل :حمام عمومي .حسينيه.مسجد . بازارچه وگاراژ هاي مسافر بري .بانك و... آن را در بر گرفته بودند.

و اگر كمي به عقب برگرديم مي بينيم پيشينيان ما در گفتار اين مطلب را رعايت ميكردند و فلكه شهيد بهشتي را به نام فلكه و ميدان خان را به نام ميدان تلفظ مي كردند .

با تشكر:از نظرات شما هم بهره ميگيريم يزد فردا